انرژی خورشیدی _ سلول خورشیدی چیست؟(قسمت دوم)
در مطلب قبل به معرفی انرژی خورشیدی پرداختیم. در این مطلب به بررسی سلولهای خورشیدی خواهیم پرداخت. سلول خورشیدی مؤلفهی اصلی پنل خورشیدی است. گاهی به آنها سلولهای فتوولتائیک یا سلولهای PV هم گفته میشود. این سلولها با جذب نور خورشید، برق تولید میکنند. نام PV از فرآیند تبدیل نور (فوتونها) به برق (ولتاژ) گرفته شده است که به آن اثر PV هم گفته میشود. درصورتیکه سیلیکون را در مقابل نور خورشید قرار دهند، بار الکتریکی تولید میکند. اندکی پس از این کشف، از سلولهای خورشیدی برای تقویت ماهوارههای فضایی و کالاهای کوچکتری مثل ماشینحساب و ساعت استفاده شد.سلول خورشیدی
سلولهای خورشیدی از مواد نیمهرسانا ساخته شدهاند که متداولترین نوع آن کریستالین سیلیکون است.
دو نوع کریستالین سیلیکون وجود دارد، اما نوع مونوکریستالین سیلیکون کاربرد بیشتری دارد: این نوع سلول دارای یک ساختاری مربعی است و خاصیت سیلیکونی بالای آن قویتر از دیگر مصالح پنل خورشیدی است. نوع دیگر کریستالین سیلیکون، پلی کریستالین نمونهی ارزانتر با کارایی و تأثیر کمتر است، از این نوع در فضاهای بزرگ (برای مثال مزرعهی خورشیدی، مناطق غیرمسکونی) استفاده میشود. نسل دوم سلولهای خورشیدی، سلولهای نواری (Thin film) هستند که از سیلیکون آمورفوس یا مواد غیرسیلیکونی مثل کادمیوم تلورید تشکیل شدهاند. سلولهای خورشیدی thin film از لایههای مواد نیمهرسانا با ضخامت تنها چند میلیمتر استفاده میکنند. این سلولها به دلیل انعطافپذیری بالا میتوانند برای پوششهای سقفی، ساخت نما یا لعاب شیشهای نورگیرها به کار بروند.
نسل سوم سلولهای خورشیدی علاوه بر سیلیکون از انواع مواد جدید ازجمله مرکبهای خورشیدی و با استفاده از فناوریهای معمولی پرینت، رنگهای خورشیدی و پلاستیکهای رسانا ساخته میشوند. بعضی سلولهای خورشیدی از لنزهای پلاستیکی یا آینه برای تمرکز نور خورشید بر یک بخش کوچک از مواد PV استفاده میکنند. مواد PV گرانقیمتتر هستند اما به دلیل نیاز اندک به آنها در صنعت و تأسیسات ازنظر هزینه مقرونبهصرفه خواهند بود. بااینحال به این دلیل که لنزها باید به سمت نور خورشید قرار بگیرند، کاربرد کلکتورهای متمرکزکننده محدود به مناطق آفتابی است.
بیشتر بخوانید: انرژی خورشیدی (قسمت اول)
سازوکار و روشهای ذخیرهسازی سلولهای خورشیدی
پتانسیل انرژی خورشیدی مصرفی انسان بر اساس معیارهایی مثل شرایط جغرافیایی، تغییرات زمانی، پوشش ابری و زمین متغیر است. شرایط جغرافیایی بر پتانسیل انرژی خورشیدی تأثیر میگذارند، زیرا نواحی نزدیکتر به استوا تشعشعات خورشیدی بیشتری را دریافت میکنند و از این رو استفاده از فتوولتائیکها یا سلولهای خورشیدی میتوانند پتانسیل انرژی خورشیدی را در مناطق دور از استوا افزایش دهند. تغییرات زمانی هم بر پتانسیل انرژی خورشیدی تأثیر میگذارند زیرا در طول شب پرتوهای خورشیدی قابلجذب برای پنلهای خورشیدی کمتر هستند. پوشش ابری میتواند نور خورشید را مسدود کند و نور موجود برای سلولهای خورشیدی را کاهش دهد. معیار مهم دیگر زمین مناسب است، زمین باید بلااستفاده و مناسب برای تعبیهی پنلهای خورشیدی باشد. پشتبامها موقعیت مناسبی برای نصب سلولهای خورشیدی هستند، به این روش هر خانوار میتواند انرژی خود را بهصورت مستقیم تأمین کند. مناطق مناسب برای نصب سلولهای خورشیدی زمینهایی هستند که قبلاً برای اهداف تجاری یا اهداف دیگر به کار نرفته باشند و بتوان واحدهای خورشیدی را در آنها نصب کرد.
میزان دریافت انرژی خورشید در نقاط مختلف بر اساس تفاوت عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، پدیدههای جوی و غیره متفاوت است، بنابراین، برای کسب اطلاعات مربوط به تابش، باید عرض و ارتفاع جغرافیایی آن مکان مشخص شود تا بتوان میانگین ماهیانه و سالانه تابش دریافتی از خورشید را در سطح افق و تمامی سطوح با جهتها و شیبهای مختلف، برای مکان مورد نظر تعیین کرد. کشور ایران در منطقهای با میزان بالایی از جذب انرژی خورشـیدی قـرار گرفتـه اسـت، نقشـه میـزان انـرژی تابشـی خورشیدی کل که در طول سال در نقاط مختلف ایران به واحد سطح افقی میرسد.
سازوکار تولید انرژی
پنلهای خورشیدی PV، برق جریان مستقیم (DC) را تولید میکنند. در برق DC الکترونها از یکجهت دور مدار به جریان درمیآیند. بهعنوان یک مثال از جریان DC میتوان به تقویت لامپ با یک باتری اشاره کرد. الکترونها از قطب منفی باطری حرکت کرده از لامپ عبور میکنند و مجدداً به قطب مثبت بازمیگردند.
در برق AC (جریان متناوب)، الکترونها در یک مسیر متناوب دچار نوسان میشوند، این وضعیت مشابه سیلندر موتور ماشین است. وقتی یک حلقهی سیمی حول یک آهنربا پیچیده شده باشد، ژنراتور برق AC تولید میکند. بسیاری از منابع متفاوت انرژی مثل گاز، سوخت دیزلی، انرژی برقآبی، انرژی هستهای، زغالسنگی، باد و انرژی خورشیدی میتوانند این نوع ژنراتور را کنترل کنند. پنلهای خورشیدی برق DC تولید میکنند.
عملکرد مبدل یا معکوسکنندهی خورشیدی
مبدل خورشیدی، برق DC را از آرایهی خورشیدی دریافت کرده و آن را به برق AC تبدیل میکند. معکوسکنندهها مغزهای سیستم به شمار میروند. مبدلها در کنار تبدیل توان DC به AC، وضعیت سیستم ازجمله ولتاژ و جریان موجود در مدارهای AC و DC، تولید انرژی و ردیابی حداکثر توان را هم نمایش داده و از خطا جلوگیری میکنند.
عملکرد سیستم پنل خورشیدی
بهتر است این مفهوم با یک مثال توضیح داده شود. در ابتدا، نور خورشید به پنل خورشیدی روی سقف میتابد. پنلها انرژی را به جریان DC تبدیل میکنند تا در معکوس کننده جریان پیدا کند. معکوسکنندهی برق DC را به AC تبدیل میکند، در مرحلهی بعدی میتوان از این برق برای تأمین نیروی یک خانه استفاده کرد. این انرژی ساده و پاک، مقرونبهصرفه و بهینه است. اما ساعاتی که شما در خانه نیستید چه اتفاقی میافتد؟ یا مثلاً هنگام شب که سیستم خورشیدی، قادر به تولید برق نیست چه کار باید کرد؟
باتری
در ساعات شب و در زمانهایی که از برق تولیدی پنلها استفاده نمیشود. انرژی تولید شده توسط سیستم فتوولتائیک درباتری های سولار ذخیره شده و در زمانهای دیگر مصرف خواهد شد.